Recensie: Youth Cultures in China -

Wat betekent jong zijn in een land dat snel verandert? Die vraag proberen Jeroen de Kloet, hoogleraar Globalisering van de Universiteit van Amsterdam, en Anthony Feng, hoogleraar aan de School voor Journalistiek en Communicatie van de Chinese Universiteit van Hong Kong, in dit boek proberen te beantwoorden.

Vragen die daar onmiddellijk op volgen, zijn: wat betekent het om jong te zijn in een één-partij-staat en in een tijd van snelle globalisering, waarin iedereen – ook in China – wordt blootgesteld aan andere culturen?

Staat, school en familie

Is de jeugd altijd revolutionair, zoals de patriottische dichter Wen Yiduo ooit stelde? In het huidige China wordt dat op z’n zachtst gezegd niet gestimuleerd, tonen de auteurs aan. Continue worden grenzen aangegeven, wordt individuele ruimte ingeperkt door de staat, de school en de familie. Die drie actoren bepalen uiteindelijk wat goed is voor de jeugd in het China van Xi Jinping. Dat heeft ertoe geleid dat veel jongeren – bewust of onbewust – hebben besloten zich volgzaam op te stellen en zich verre houden van politiek of van het najagen van idealen als vrijheid en gelijkheid.

Rockmuziek, tv-series en games
De Kloet en Fung kijken vanuit veel verschillende gezichtspunten naar de jeugd van China. Ze gebruiken de vruchten van jaren van eigen veldwerk, met interviews en etnografisch onderzoek in verschillende Chinese steden. Daarnaast richten zij zich op het gebruik van media door de jeugd zelf en onderzoeken zij hoe de media verschillende groepen jongeren portretteren.

Rockmuziek, mode, tv-series, games en dating apps worden aanstekelijk gebruikt om de belevingswereld van Chinese jongeren te schetsen. Wie is niet benieuwd naar een beschrijving van een concert van Queen Sea Big Shark in Beijing’s Mao bar, een queer film festival of de migranten die dagelijks Van Gogh schilderijen kopiëren, hopend op een toekomst als scheppend kunstenaar?

Harmoniseren van internationale formats
De achtergrond van beide auteurs in media studies vormt duidelijk de leidraad voor hun aanpak. Dat levert hilarische beschrijvingen op over staatsmedia die internationale tv-formats ‘harmoniseren’ door de nadruk te leggen op het belang van familie. Bovendien poetsen ze de armoede van de lagere klassen we en besteden ze zo min mogelijk aandacht aan de hebzucht van de nieuwe rijken. Zo zijn we bijna terug bij de propaganda uit de 50-er en 60-er jaren.

Hoe aantrekkelijk die voorbeelden ook zijn, een vraag die opkomt is wat zo’n tv-show nu eigenlijk bewijst. Gebruik van secundaire bronnen en ander academisch onderzoek om de bevindingen in context te zetten, zou de argumenten overtuigender maken.

Bekaaid
Naast alle aandacht en mooie gedetailleerde beschrijvingen van films, documentaires en tv-series (oude media), komen nieuwe media, behalve de genoemde dating apps en wat referenties aan Weibo, er wat bekaaid af. Hoewel ze er in hun introductie terecht op wijzen dat jongeren gezien de alom aanwezige aanwezigheid van media, niet met, maar in media leven. Als ik aan mijn studenten Journalistiek en Communicatie in Guangzhou vraag of ze kranten lezen, steekt niemand zijn vinger op. Nee, hun nieuws halen ze van Toutiao. Op de vraag of ze tv kijken, zie je ze graven in hun geheugen: ‘Ja, heel soms zie ik een tv-show met mijn ouders.’ Maar op de campus is alles wat online gebeurt vele malen belangrijker. Dan blijkt er toch opeens protest op te flikkeren als een populaire humor app als Neihan Duanzi van de ene op de andere dag uit de lucht wordt gehaald, zoals eerder deze maand nog gebeurde.

Hoop
Dit boek smaakt naar meer. De Kloet en Fung geven zelf nadrukkelijk aan dat er nog zoveel meer te onderzoeken is, jeugdculturen en subgroepen zoals de nieuwe rijken, de ‘losers’, de plattelandsjongeren en de etnische jeugd. Het is onmogelijk – en onwenselijk – om één narratief over de Chinese jeugd te hebben. Ze eindigen hun boek hoopvol. Niet omdat die hoop wetenschappelijk te onderbouwen is, geven ze zelf toe, maar omdat ze commitment voelen om hoopvol te blijven. Hoop, aspiratie en mogelijkheden vormen voor hen de essentie van de jeugd – hoe naïef dat ook klinkt.